O Knjizi ožiljaka

Ratna fotografija, svojom naravi i osnovnom funkcijom, jednostavno ne može pobjeći svojoj suštinskoj i urođenoj slabosti. Dok stremi postići i balansirati između umjetničkog i faktografskog, podjednako važnih, svaka je ratna fotografija ostavljena na milost i nemilost interpretacije, manipulacije, umetanja u kontekst i propagandne zloupotrebe. Nema tog kadra, fotografske eksplicitnosti i sadržaja koji ne mogu biti u potpunosti izopačeni manipulativnim popratnim tekstom i uranjanjem u tendenciozni kontekst, toliko da poprimaju značenje koje je često sasvim suprotno od onog što se na fotografiji nalazi. Upravo je zbog svega navedenog potrebno biti apsolutno svjestan vlastite interpretatorske pozicije prilikom slaganja jedne ovakve ratne fotomonografije. Portal Knjiga ožiljaka,svakako nije izuzetak.

Osnovna ideja iz koje je nastao ovaj niz fotografskih priča je dvostruka, s jedne strane očuvanje nekih od najvažnih ratnih foto arhiva renomiranih fotografa, a koji bi bez objave vrlo lako ostali značajno nepoznati i nedostupni javnosti, a s druge strane korištenje fotografije kao umjetničkog sredstva u cilju demistifikacije i rastakanja dominantnih nacionalnih mitova. Poštivanjem naravi umjetničko – faktografskog artefakta, direktno, neposredno, faktografski potkrijepljeno ove priče pokušavaju izaći iz okvira kulture sjećanja u službi nacionalnog mita, kao jednog od ključnih oruđa manipulacije novijom istorijom događaja na prostorima bivše Jugoslavije i pokazati svo zlo i još živeću destrukciju naših ratova.

Edicija Knjiga ožiljaka, trenutno, se sastoji od četiri priče, potpuno različite, ali povezane zajedničkom, već spomenutom idejom .

  • Život u limbu, autora Igora Čoke i Slavena Raškovića je priča o Kninu. Fotografsko – esejistički dokumentarni pokušaj popisivanja trauma i ožiljaka koje je jedna društvena zajednica proživela. Ova knjiga je pokušaj barem malog doprinosa da se najružnije i najteže stvari i događaji iz nedavne prošlosti popišu na jednom mestu, utemeljeno na činjenicama i bez upiranja prstom. Događaji kao traume i ožiljci, a ne optužbe i zamjeranja.
  • Sloboda do temelja, autora Miloša Cvetkovića je podsjećanja na pad Vukovara 18. novembra 1991. godine, odnosno „na dan kad smo pobednički slavili jedan od najvećih ljudskih i moralnih poraza u novijoj istoriji i pali na testu iz patriotizma i domoljublja“. Knjiga, koja je foto – hrestomatija apsurdnosti rata i ljudske destrukcije, sadrži 83 fotografije koje je Cvetković snimio od kasnog proleća 1991. do ulaska i neposredno nakon ulaska JNA i paravojnih jedinica u Vukovar, 18. novembra iste godine.
  • Moja Bosna, autora Miloša Cvetkovića je knjiga o ratu u Bosni i Hercegovini, tj. onim njegovim dijelovima koje je Miloš Cvetković svojim fotografskim hodočašćima uspio obuhvatiti. Njegove fotografije pokrivaju razdoblje od 1992. do 1995. i to prije svega istočnu, zapadnu i centralnu Bosnu, ali u knjizi se nalazi i nekoliko fotografija iz Crne Gore i Hrvatske, gdje je dio ljudi iz Bosne i Hercegovine završio kao izbjeglice, kao i Srbije, gdje su završili kao zarobljenici. Ovo nije sveobuhvatna knjiga o ratu u Bosni, već pogled jednog ratnog fotografa koji je imao pristup samo jednoj strani u ratu.
  • Fotomonografija Kuća na prodaju predstavlja selekciju najvažnijih fotografija koje je Imre Szabó poslan na svoj prvi fotografski radni zadatak na Kosovo 1981. godine, vjerojatno ni sam ne znajući da je to početni čin stvaranja jednog od najvažnijih fotoarhiva Kosova u razdoblju od 1981- 2001. godine. Imreove fotografije pokrivaju gotovo sve najvažnije društvene događaja iz tog turbulentnog razdoblja.

Knjiga ožiljaka je zajednički projekt Udruženja GRAIN i njemačke nevladine organizacije forumZFD, kancelarija u Beogradu.